انواع کم خونی و روش های درمان آن

عارضه ی کم خونی زمانی بروز می کند که خون فاقد هموگلوبین کافی است. هموگلوبین به گلبول های قرمز خون در حمل اکسیژن از ریه ها به تمام اندام های بدن کمک می کند. کم خونی انواع مختلفی دارد که هر کدام به دلایل مختلف بروز می کند و به اختصار در ذیل معرفی شده اند:

1-  کم خونی ناشی از فقر آهن : این نوع کم خونی از شایع ترین انواع این بیماری است. فقر آهن زمانی بروز می کند که بدن فاقد آهن کافی است. بدن برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. این حالت معمولاً در اثر از دست دادن خون به دلیل مشکلاتی هم چون: زخم های داخلی و پولیپ های روده یا سرطان روده بروز می کند. هم چنین، رژیم غذایی فاقد آهن کافی می تواند منجر به بروز این حالت شود. در دوره ی بارداری نیز عدم وجود آهن کافی برای مادر و جنین موجب کم خونی از نوع فقر آهن می شود. بدن می تواند با مصرف مواد غذایی مانند گوشت گاو، صدف های خوراکی ، اسفناج ، عدس، سیب زمینی کباب شده با پوست و تخمه ی گل آفتاب گردان ، آهن مورد نیازخود را بدست آورد.

2- کم خونی مگالوبلاستیک یا فقر ویتامین: این نوع کم خونی معمولاً در اثر کمبود فولیک اسید یا ویتامین B-12 بروز می کند این ویتامین ها به بدن در سالم نگه داشتن خون یا سیستم عصبی کمک می کنند. در این نوع کم خونی، بدن گلبول های قرمز خونی تولید می کند که نمی توانند اکسیژن را به خوبی تحویل دهند. قرص های مکمل حاوی فولیک  اسید می توانند این نوع کم خونی را درمان کنند. فولیک اسید را هم چنین می توان از مصرف دانه ها و بنشن ها، مرکبات و آب میوه ها ، سبوس گندم و سایر غلات ها ، سبزیجات برگ پهن و سبز شده ، گوشت طیور ،  صدف و کبد به دست آورد.گاهی اوقات ممکن است یک متخصص نتواند تشخیص دهد که علت این بیماری کمبود ویتامین B-12  است. این حالت معمولاً در افراد مبتلا به کم خونی وخیم بروز می کند که در حقیقت نوعی بیماری خود ایمنی است. عدم دریافت ویتامین B-12  کافی موجب کرخی و بی حسی دست ها و پا ها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی شود. نوع درمان بستگی به عوامل مولد بیماری دارد. اما به هر حال مصرف ویتامین B-12 ضروری است.

3- بیماری نهفته: بیماری های خاصی وجود دارند که می توانند به توانایی بدن در تولید گلبول قرمز خونی آسیب برسانند. برای مثال: افراد مبتلا به بیماری کلیوی به ویژه بیمارانی که دیالیز می شوند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. کلیه های این بیماران قادر به ترشح هورمون های کافی برای تولید گلبول های خونی نبوده و در هنگام دیالیز نیز آهن از دست می دهند.

4- بیماری های خونی ارثی: اگر در خانواده سابقه ی بیماری کم خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش می یابد. یکی از امراض خونی ارثی کم خونی گلبول های داسی شکل است. به جای تولید گلبول های قرمز خونی طبیعی که به راحتی درون رگ های خونی حرکت می کنند، گلبول های داسی شکل حرکت سختی داشته و دارای لب های خمیده هستند. این گلبول ها نمی توانند در رگ های خونی ظریف به آسانی حرکت کنند و در نتیجه مسیر رسیدن خون به اعضای بدن را مسدود می کند، بدن گلبول های قرمز داسی شکل را نابود می کند، اما نمی تواند با سرعت انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید کند. این امر موجب بروز کم خونی می شود. نوع دیگر از کم خونی های ارثی ( تالاسیمی ) است. تالاسمی زمانی بروز می کند به بدن ژن های ویژه ای را از دست می دهد و یا ژن های غیر طبیعی مختلف از والدین به کودک ارث می رسد که به نحوه تولید هموگلوبین تأثیر می گذارند.

5- کم خونی آپلاستیک: نوع نادری از کم خونی است و زمانی بروز می کند که بدن به اندازه ی کافی گلبول قرمز تولید نمی کند. از آن جا که این امر بر گلبول های سفید نیز تأثیر می گذارد، این خطر باعث عفونت ها و خون ریزی های غیر قابل توقف می شود. این حالت دلایل مختلفی دارد که عبارتند از: الف) روش های درمانی سرطان ها ( پرتو درمانی و شیمی درمانی ).  ب) قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی ( مانند مواد مورد استفاده در برخی حشره کش ها ، رنگ و پاک کننده ها و شوینده های خانگی ).           پ) برخی داروها ( مانند داروهای مخصوص درمان روماتیسم مفصلی).   ت) بیماری های خود ایمنی ( مانند لوپوس ).   ث) عفونت های ویروسی که به تراکم استخوانی تأثیر      می گذارد.

نوع درمان بستگی به میزان حاد بودن کم خونی دارد. این بیماری را می توان با تعویض خون ، مصرف دارو یا پیوند مغز استخوان درمان کرد. کم خونی برای پیشرفت در بدن به گذر زمان احتیاج دارد. در آغاز ممکن است هیچ علایمی بروز نکند و یا علایم بیماری بسیار خفیف باشد، اما با پیشرفت بیماری می توان شاهد علایمی چون خستگی ، ضعف ، عدم توانایی در کار و تحصیل ، کاهش دمای بدن، پریدگی رنگ پوست، ضربان قلب سریع پف کوتاهی تنفس ، درد سینه ، سرگیجه تحریک پذیری ، کرخی و سردی دست ها و پاها و سر درد بود. تشخیص این بیماری با انجام یک آزمایش خون امکان پذیر است. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش و ابتلا به کم خونی انجام آزمایشات دیگری نیز برای تشخیص نوع آن ضروری است. انتخاب درمان کم خونی بستگی به علت بروز آن دارد. برای مثال ، نحوه درمان کم حونی گلبول های داسی شکل به نحوه درمان کم  خونی ناشی از رژیم غذایی فاقد آهن یا فولیک اسید متفاوت است. از این رو برای کشف بهترین روش معالجه باید به متخصص مربوطه مراجعه کرد. به روش های گوناگون می توان مانع از بروز برخی انواع کم خونی شد که مجموعه ای از آنها در زیر آمده است؛

1-  مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی ، مرغ، تخم مرغ، میوه های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج ، کلم یا غله های حاوی آهن غنی شده.

2-  مصرف مواد خوراکی که جذب آهن را در بدن افزایش می دهد مانند آب پرتغال، توت فرنگی ، کلم و یا سایر میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین C .

3-  خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده های غذایی چرا که این نوشیدنی ها جذب آهن را دشوار می کند.

4-  کلسیم جذب آهن را مشکل می کند لذا برای به کار گرفتن بهترین روش برای مصرف کلسیم به میزان مناسب و کافی با پزشک متخصص باید مشورت کرد.

5-   اطمینان از مصرف کافی فولیک اسید و ویتامین B-12  در رژیم غذایی.

6-  مشاوره با پزشک برای خوردن قرص های مکمل آن چرا که مصرف این قرص بدون مشورت با فرد متخصص صحیح نیست. این قرص ها در دو نوع فروس و فریک ارایه می شوند. جذب فروس در بدن بهتر صورت می گیرد اما اثرات جانبی مانند تهوع ، استفراغ و اسهال در پی دارد با این حال این اثرات جانبی را می توان با کمک برخی اقدامات کاهش داد ، از آن جمله این که ابتدا با نیم از روز تجویز شده شروع کرد و به تدریج آن را به روز کامل رساند. قرص را در روزهای تقسیم شده مصرف کرد. قرص را همراه با غذا مصرف کرد و اگر نوعی  از قرص آن مشکلاتی ایجاد می کند با متخصص برای مصرف نوع دیگر مشورت کرد.

7-  زنانی که باردار نبوده اما در سن بارداری قرار دارد باید هر 5 سال تا 10 سال یک بار آزمایش کم خونی بدهند. این امر حتی در شرایط سلامت باید صورت گیرد. انجام این آزمایش ها باید از زمان نوجوانی آغاز شود.

8-  هم چنین زنانی که باردار نیستند و در سن بارداری قرار دارند در صورت داشتن علایمی چون عادل ماهانه شدید و طولانی ، مصرف آهن کم و یا تشخیص قبلی ابتلا به کم خونی باید هر سال آزمایش خون بدهند. اکثر افراد از طریق یک رژیم غذایی سالم منظم می توانند از غذاهای سرشار از آهن استفاده کنند اما برخی افراد نمی توانند آهن کافی به دست آورند که مهم ترین این افراد دختران نوجوان و زنان در سن بارداری هستند که یا در هر عادت ماهانه خون زیادی را از دست می دهند یا بیش از یک بچه دارند و یا از IUD استفاده می کند. کودکان نوپا و زنان باردار نیز در این گروه هستند. این افراد باید به طور دوره ای آزمایش کم خونی بدهند و در صورت فقر آهن حتماً باید با مشورت پزشک از مکمل های آهن استفاده کند که نحوه درمان مشکل آن ها بر عهده ی پزشک است.

لینک های طلایی :